Dokładna historia miejscowości nie jest znana. Pierwsza wzmianka o Zbytkowie pojawiła się w 1388 roku. Nazywana w języku niemieckim Zbitkau, położona tuż przy granicy monarchii austro-węgierskiej i Prus (później Niemiec), w połowie XV wieku była wsią szlachecką, zaś pod koniec średniowiecza należała do książąt cieszyńskich. Przyglądając się historii Strumienia, można wyczytać, że w połowie XVI wieku miasto było już majętne, bowiem zakupiło osadę Zbytków. W latach 1573/1577-1594 osada Zbytków znajdowała się w granicach, wydzielonego z księstwa cieszyńskiego, skoczowsko-strumieńskiego państwa stanowego. Cesarz Karol VI (Habsburg) wprowadził nakaz, by każda gmina miała swoje Księgi Gruntowe. Zbytków prowadził taką księgę od 1714 r., czyli już wtedy był gminą! I co ciekawe, pozostał nią aż do XX wieku (prawdopodobnie do 1919 r.). Kolejny ślad historyczny pochodzi z roku 1768, kiedy to został wykonany przez urzędników gminnych Urbarz Zbytkowa, zatwierdzony przez cesarzową Marię Teresę 6 lipca 1771 r. Według urzędowego zestawienia z 1890 roku wioska liczyła 493 ha, 6 arów i 39 m² (4,93 km²) powierzchni.

     W XVIII wieku Zbytków zamieszkiwali: 2 rolnicy, 5 zagrodników większych, 7 zagrodników mniejszych, 6 chłopów i 8 nowych osadników, natomiast w 1880 roku wioska liczyła 44, w 1890 r. – 47, w 1900 r. – 50, a w 1910 r. – 57 budynków mieszkalnych. Liczba mieszkańców przedstawiała się w tych latach następująco: w 1880 r. – 294, w 1890 r. – 304, w 1900 r. – 336, a w 1910 r. – 368. Dominowali katolicy, ale byli też ewangelicy i Żydzi. Austriacki spis powszechny przeprowadzony w 1900 roku podawał 295 katolików, 29 ewangelików i 7 Żydów. Źródła z końca XIX wieku wymieniają żydowskie rodziny Samuela Gichnera, Josefa Traubnera i Hochbauma.

     Zbytków należał do parafii rzymskokatolickiej w Strumieniu, a od XIX wieku pod względem administracyjnym do strumieńskiego powiatu sądowego i bielskiego powiatu politycznego. Niewielki Zbytków był wioską pogranicza, miejscem współistnienia i przenikania się dwóch kultur: tak zwanych „cysaroków” i „prusoków”. Wydarzeniem, o którym „głośno” było w Zbytkowie, stało się wybudowanie w 1870 roku przez Franciszka i Annę Brandysów kaplicy Matki Bożej Szkaplerznej.

     Wioskę zamieszkiwali głównie rolnicy pracujący na własnym, najczęściej niewielkim, gospodarstwie lub w miejscowym folwarku wchodzącym w skład strumieńskiej ekonomii. Według zestawienia z 1911 roku zbytkowski folwark liczył 86,21 ha powierzchni. Na terenie sołectwa znajdują się 2 obiekty wpisane do rejestru zabytków:

• Kaplica Matki Bożej Szkaplerznej zbudowana w 1870 r. przez Franciszka i Annę Brandysów,
• zabytkowy folwark (stajnia w dawnym folwarku – mur., pocz. XIX w.), który posiada dużą wartość kulturalną i historyczną.

     W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

Obecnie sołectwo Zbytków jest jednostką pomocniczą Gminy Strumień. Miejscowość znajduje się w południowej części województwa śląskiego i północnej części powiatu cieszyńskiego. Położona jest w obrębie Kotliny Raciborsko-Oświęcimskiej, tj. obniżenia dzielącego obszar Beskidów i Pogórza Śląskiego na południe od Wyżyny Śląskiej i Krakowskiej.
Końcem 2018 roku Zbytków liczył ogółem 1463 mieszkańców.

     Infrastrukturę społeczną stanowią:

• Przedszkole im. Marii Konopnickiej,
• Świetlica środowiskowa w Zbytkowie,
• Biblioteka.

     W Zbytkowie bardzo kwitnie życie społeczne co przejawia się w prężnej działalności wielu organizacji społecznych:

• Stowarzyszenie Miłośników Zbytkowa
• Koło Gospodyń Wiejskich
• Ochotnicza Straż Pożarna
• Kościół Filialny w Zbytkowie
• Polski Związek Hodowców Gołębi Pocztowych (PZHGP)
• Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów Koło nr 5 Strumień

     Zbytków niewątpliwie jest atrakcyjnym miejscem do zamieszkania. Jego korzystne położenie względem dużych ośrodków miejskich powoduje, że w Zbytkowie „wygodnie” się mieszka, a jednocześnie jest dobry dostęp do miejsc pracy.

Ważne wydarzenia z historii Zbytkowa

wg książki Wojciecha Kiełkowskiego

„Dzieje Zbytkowa od czasów najdawniejszych do współczesności”

1. Girschke Schramm ze Zbytkowa świadkiem na jednym z dokumentów księcia cieszyńskiego – najstarsza odnaleziona wzmianka o miejscowości (1388).
2. Nabycie przez Mikołaja Brodeckiego (od Machny Ogrodzieńskiej) sąsiadującego ze Zbytkowem Strumienia (1480).
3. Ukazanie się aktu książęcego przekazującego Zbytków na własność Strumieniowi (1561).
4. Zakup dóbr wokół Skoczowa i Strumienia – w tym wioski Zbytków – przez Gottarda z Łagowa (Gottard Logau von Altendorf) (1577).
5. Narzucenie ludności Księstwa Cieszyńskiego (także Zbytkowa) wiary ewangelickiej przez księcia Wacława III Adama (1578).
6. Powrót dóbr skoczowsko-strumieńskich, wraz ze Zbytkowem, do komory Piastów cieszyńskich; przywrócenie administracji książęcej (1595).
7. Rekatolizacja ludności Księstwa Cieszyńskiego, w tym mieszkańców Zbytkowa, w związku z powrotem księcia Adama Wacława na katolicyzm (1609).
8. Sprzedanie Zbytkowa Vaclawowi z Rumberku przez księcia Adama Wacława (1610).
9. Wybuch wojny trzydziestoletniej – straty demograficzne, ruina gospodarcza, rabunki, rozboje, kryzys moralny dotykające prawdopodobnie również mieszkańców Zbytkowa (1618-1648).
10. Przejście Zbytkowa wraz z całym Księstwem Cieszyńskim pod panowanie Habsburgów – wioska w obrębie tzw. Komory Cieszyńskiej (od 2. poł. XVII w.).
11. Ustanowienie granicy austriacko-pruskiej w rejonie Zbytkowa w wyniku tzw. wojen śląskich; powstanie posterunków kontroli celnej na granicy Zbytkowa i Dębiny (1742).
12. Przygraniczne działania militarne w okresie wojen śląskich – prawdopodobne spustoszenie Strumienia i okolicznych wiosek, a więc i Zbytkowa przez wojska pruskie (I wojna 1740-1742, II – 1744-45, III – 1756- 63).
13. Nadanie numeracji domom w całej monarchii austriackiej, także w Zbytkowie (1770).
14. Ukazanie się w austriackiej gazecie „Brünner Zeintung” najstarszej informacji prasowej dotyczącej Zbytkowa (1820).
15. Zamknięcie na kilka miesięcy granicy austriacko-pruskiej w okolicach Zbytkowa i Dębiny prawdopodobnie z powodu epidemii cholery (1831).
16. Kryzys nieurodzaju; tyfus; fala klęsk żywiołowych w 1846 r.; tzw. „głodne roki” – zdziesiątkowanie populacji wioski, ubóstwo (lata 40. XIX w.).
17. Rozpad dotychczasowego ustroju społeczno-politycznego w wyniku Wiosny Ludów; Śląsk Cieszyński (i Zbytków) pod panowaniem Franciszka Józefa I (1848).
18. Zniesienie stosunku pańszczyźnianego; powstawanie na terenie wioski kolejnych gospodarstw tzw. siedlaków (1848).
19. Powstanie administracji gminnej – powołanie Wydziału Gminnego w Zbytkowie (1863).
20. Wybuch kolejnego konfliktu austriacko-pruskiego; pojawienie się wojsk pruskich na granicy Zbytkowa i Dębiny – przygraniczna potyczka; upowszechnienie się podziału na „prusoków” i „cysaroków” (1866).
21. Wybudowanie kaplicy pw. Matki Bożej Szkaplerznej (1870, wg niektórych źródeł 1882 – data bardziej prawdopodobna).
22. Powstanie zbytkowskiego koła Związku Śląskich Katolików (1883).
23. Założenie Ochotniczej Straży Pożarnej „Freivillige Feuerwehr”(1905).
24. Pierwsze powszechne (wcześniej kurialne) wybory do Rady Państwa w Wiedniu (1907).
25. Prawdopodobnie pierwsze amatorskie przedstawienie dwóch polskich sztuk teatralnych pt. „Kulturnik” Karola Miarki i „Chrapanie z rozkazu” Chrzanowskiego w sali u Gałuszki (1908).
26. Gościnne występy amatorskiej grupy teatralnej z Marklowic (1912).
27. Wybuch I wojny światowej – powołania do służby wojskowej; walki frontowe mieszkańców (zabici, ranni, „zajęci”); składki na utworzenie legionów; wpłaty na tzw. pożyczki wojenne; zabranie dzwonu ze zbytkowskiej kaplicy na cele wojenne; kontyngenty mięsne i zbożowe; kartki żywnościowe (1914 – 1918).
28. Epidemia grypy, tzw. „hiszpanki” – wiele zgonów (1918).
29. Upadek władzy austriackich Habsburgów; rozpoczęcie walki o Śląsk Cieszyński – proklamacja RNKC o polskości Śląska Cieszyńskiego; polsko-czeski konflikt terytorialny (1918).
30. Najazd oddziału czeskich wojsk na terytorium Śląska Cieszyńskiego – aresztowanie sporej grupy mieszkańców regionu, w tym także Zbytkowa (1919).
31. Akcje militarne w okolicach wioski w trakcie I powstania śląskiego – wzmożona ochrona granic; wkroczenie oddziału Grenzschutzu do Zbytkowa; potyczki przygraniczne; aresztowania powstańców; ostrzał artyleryjski wioski; pomoc udzielana powstańcom przez mieszkańców wsi (1919).
32. Udział mieszkańców Zbytkowa w Tajnej Organizacji Wojskowej działającej w rejonie Strumienia (1920).
33. Przyłączenie Zbytkowa do Polski w wyniku podziału Śląska Cieszyńskiego między Polskę a Czechy decyzją Rady Ambasadorów (1920).
34. Zaprezentowanie przy szczelnie wypełnionej sali u Gałuszki dwóch „sztuczek” teatralnych pt. „Zjazd koleżeński” i „Bilecik miłosny” przygotowanych samodzielnie przez polską młodzież Zbytkowa (1920).
35. Budowa linii kolejowej w rejonie Zbytkowa i Strumienia (lata 20.).
36. Parcelacja dzierżawna majątku folwarcznego z związku z przejęciem dóbr byłej Komory Cieszyńskiej przez zarząd państwowy (od 1922).
37. Założenie Kółka Rolniczego w Zbytkowie (1934).
38. Wybór mjr. Józefa Płonki do Sejmu RP i Sejmu Śląskiego (1935).
39. Zakup ze składek parafian nowego dzwonu do kaplicy (okres międzywojenny).
40. Powstanie brukowanej drogi jednopasmowej relacji Katowice-Wisła (połowa lat 30.).
41. Powstanie tzw. zbytkowskiej drogi do Strumienia (1936).
42. Uruchomienie linii autobusowej przez Zbytków (1937).
43. Założenie Stowarzyszenia Ochotniczej Straży Pożarnej (1937).
44. Wybudowanie remizy OSP, tzw. starej strażnicy (1939).
45. Wybuch II wojny światowej – włączenie Zbytkowa do Trzeciej Rzeszy; okupacja; Volkslista; powołania do wojska; wywózki na roboty przymusowe; ruch oporu; aresztowania (1939-1945).
46. Walki frontowe na terenie Zbytkowa pomiędzy wojskami niemieckimi i sowieckimi – 70% zniszczonych gospodarstw (1945).
47. Zakończenie wojny, wyzwolenie spod okupacji niemieckiej; rządy nowej władzy – propaganda, referendum, agitacja (1945).
48. Pierwszy powojenny odpust odprawiany w zniszczonej kaplicy przy małym obrazku Matki Bożej Szkaplerznej (1945).
49. Powołanie Komitetu Kaplicznego – odbudowa kaplicy ze zniszczeń wojennych (od 1945).
50. Ukazanie się obwieszczenia wojewody śląsko-dąbrowskiego uznającego osoby wpisane przez okupantów do III i IV grupy Volkslisty za Polaków (1945).
51. Powstanie systemu tzw. gmin zbiorowych: gromada Zbytków w składzie gminy Strumień – Wieś (1945).
52. Ukazanie się dekretu zmieniającego imiona i nazwiska kojarzące się z niemiecką kulturą na imiona i nazwiska zgodne z polską fonetyką (1945).
53. Wkroczenie do Zbytkowa i Drogomyśla żołnierzy oraz funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego – zatrzymanie 3 członków zakonspirowanego zgrupowania „Wędrowca”, 2 łączników oraz kilkanaście osób podejrzanych o współpracę z podziemiem antykomunistycznym (1946).
54. Ekshumacja poległych żołnierzy sowieckich – przewiezienie szczątków na cmentarz w Pszczynie (1947).
55. Założenie Związku Samopomocy Chłopskiej (1947, likwidacja – 1955).
56. Ustanowienie punktu bibliotecznego w budynku gospody u Gałuszki (przełom lat 40. i 50.).
57. Pierwszy etap elektryfikacji Zbytkowa i Bąkowa (1950).
58. Powstanie Gromadzkiej Świetlicy Związku Samopomocy Chłopskiej w budynku gospody u Gałuszki (1951).
59. Podarowanie zbytkowskiej kaplicy relikwii św. Stanisława biskupa przez ks. bp. Juliusza Bieńka (1952).
60. Przeprowadzenie na terenie Zbytkowa operacji „Spiskowcy” – działania represyjne Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego skierowane przeciw niektórym mieszkańcom (1953).
61. Powstanie Ludowego Zespołu Sportowego z małym boiskiem za Kółkiem Rolniczym (lata 50.).
62. Reforma podziału administracyjnego – powołanie Gromadzkiej Rady Narodowej w Strumieniu obejmującej również Zbytków (1954).
63. Przeniesienie punktu bibliotecznego do świetlicy OSP, w tzw. starej remizie (prawdopodobnie w 1954).
64. Powstanie zbytkowskiego Koła Gospodyń Wiejskich (1955).
65. Reaktywowanie Kółka Rolniczego w Zbytkowie (1956).
66. Otwarcie nowej świetlicy gromadzkiej w jednym z domów wsi (1960).
67. Melioracja zbytkowskich pól (lata 60. ).
68. Otwarcie Ogniska Przedszkolnego TPD w sali starej gospody u Gałuszki (1963).
69. Przeniesienie przedszkola do budynku prywatnego nr 7. przy obecnej ul. Starowiejskiej (1965).
70. Sprzedaż działki pod budowę stacji benzynowej CPN (1967).
71. Budowa sieci wodociągowej (1967).
72. Przejazd przez wioskę wojskowych samochodów i wozów opancerzonych w ramach operacji „Dunaj”, czyli interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji (1968).
73. Przyłączenie do sieci wodociągowej dzielnicy Borki (1970).
74. Przebudowa drogi relacji Katowice-Wisła w drogę dwupasmową o symbolu E16 (początek lat 70.).
75. Powstanie prowizorycznego boiska przy obecnej ul. Sportowej na wydzierżawionej łące (lata 70.).
76. Nowy podział administracyjny – likwidacja gromad; sołectwo Zbytków w składzie gminy Strumień (1972).
77. Otwarcie w Zbytkowie sklepu ogólnospożywczego nr 6 Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Strumieniu (1973).
78. Otwarcie wybudowanego w czynie społecznym budynku przedszkola przy obecnej ul. Wyzwolenia (1979).
79. Powstanie amatorskiego klubu młodzieżowego „Hades” w pomieszczeniach piwnicznych przedszkola (1979).
80. Ogłoszenie stanu wojennego obejmującego cały kraj, a więc i Zbytków – kryzys gospodarczy, braki towarów, kartki żywnościowe, inflacja (1981).
81. Nadanie nazw ulicom i zmiana numeracji domów (1986).
82. Oddanie do użytku nowo wybudowanej strażnicy OSP (1987).
83. Przeniesienie zbytkowskiej filli biblioteki do nowego budynku straży pożarnej (1987).
84. Udział mieszkańców Zbytkowa w pierwszych częściowo wolnych wyborach w powojennej Polsce – początek zmian ustrojowych (1989).
85. Budowa sieci gazowej (1990).
86. Powstanie restauracji w samolocie Ił-18 – charakterystyczny element krajobrazu wioski (początek lat 90.).
87. Utworzenie świetlicy środowiskowej dla dzieci i młodzieży w pomieszczeniach dawnego klubu „Hades” (1995).
88. Peregrynacja obrazu jasnogórskiego – „wizyta” w odnowionej kaplicy (1998).
89. Postawienie przed kaplicą Matki Bożej Szkaplerznej kamienia i tablicy ku pamięci jej fundatorów (1998).
90. Zamontowanie na skrzyżowaniu z drogą E16 sygnalizacji świetlnej (2001).
91. Wyznaczenie przystanku autobusowego „Zbytków Centrum” (2003).
92. Postawienie krzyża i wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę kościoła w Zbytkowie (2008).
93. Uroczyste przeniesienie Najświętszego Sakramentu z kaplicy do budowanej świątyni (2011).
94. Konsekracja kościoła pw. Matki Bożej Szkaplerznej (2015 r.).
95. Przekształcenie kaplicy Matki Bożej Szkaplerznej w kaplicę przedpogrzebową pw. Matki Bożej Różańcowej (2015).
96. Założenie strony internetowej www.solectwozbytkow.pl przez sołtysa Zbytkowa (2015).
97. Przyłączenie dzielnicy Borki do sieci kanalizacyjnej (2015).
98. Założenie Stowarzyszenia Miłośników Zbytkowa (2017).
99. Oświetlenie ulic: Górniczej (częściowo), Wiązowej, Strażackiej, Rycerskiej, Ludowej (2018).
100. Odsłonięcie pamiątkowego obelisku w ramach obchodzonego Roku Jubileuszowego z okazji 630-lecia wioski (2018).

Przynależność administracyjna Zbytkowa na przestrzeni dziejów:

• okres średniowiecza – kasztelania cieszyńska (wioska książęca).
• od 1577 – w obrębie tzw. wolnego państwa stanowego.
• 1595 – powrót do komory Piastów cieszyńskich, przywrócenie administracji książęcej.
• od 1654 – przynależność do Komory Cieszyńskiej (pod rządami austriackich Habsburgów).
• od 1849 – powiat bielski, strumieński powiat sądowy.
• 1855-1868 – strumieński powiat polityczny i sądowy.
• 1918-1939 – powiat bielski, woj. śląskie.
• od 1939 – w obrębie Rzeszy Niemieckiej, Rejencja Katowicka, powiat bielski (poszerzony).
• od 1940 – w Prowincji Górnośląskiej (Provinz Oberschlesien), okręg urzędowy Amtsbezirk w Strumieniu.
• 1945-1950 – woj. śląsko-dąbrowskie (początkowo śląsko-zagłębiowskie).
• od 1950 – woj. katowickie.
• od 1951 – powiat cieszyński.
• 1953-1956 – woj. stalinogrodzki.
• 1975-1998 – woj. bielskie.
• od 1998 – woj. śląskie.

Wydarzenia wybrała: Grażyna Gądek

Zwyczajowe nazwy miejsc we wsi Zbytków

       Dawniej, kiedy jeszcze nie było ulic w Zbytkowie, wśród starszego pokolenia funkcjonowały zwyczajowe nazwy miejsc (niektóre z nich stosowane są do dziś). Korzystając z uprzejmości i wiedzy mieszkańców wioski oraz własnych doświadczeń, sporządziłam poniższe, pewnie niekompletne, zestawienie.

Wieś – centralna, gęściej zabudowana część miejscowości (dziś ul. Starowiejska), w której znajdowały się większe gospodarstwa rolne (w niektórych były nawet dziywki, czyli służące). Tam też stała znana w okolicy gospoda u Gałuszki (szynk).

Chałupy (gwar. Chałpy) – rzadziej zabudowana północno-zachodnia część wsi (może ta biedniejsza?), w której stało niegdyś tylko kilka „chałp”; dziś półoficjalna nazwa tej części Zbytkowa.

Zrąb – pola ciągnące się wzdłuż leżącego na granicy Zbytkowa i Jarząbkowic lasu zwanego Borem. Swą nazwę prawdopodobnie zawdzięczają wyrębowi lasu pod uprawę ziemi (zrąb – całkowity wyrąb drzew na jakimś obszarze). Prowadzi do nich droga koło starej strażnicy i dawnego kółka rolniczego (obecnej siedziby firmy Accord).

Borki – oficjalna nazwa południowo-wschodniej części Zbytkowa leżącej po drugiej stronie drogi DK81, pomiędzy ul. Wspólną a Cieszyńską w Strumieniu; nazwa pochodzi od lasu (boru) porastającego niegdyś ten teren.

Hynek – ciek wodny, potok płynący z Bzia aż do przepompowni w Strumieniu. Mianem Hynek (Hynki) nazywano też położone nad potokiem łąki na pograniczu Zbytkowa i Strumienia (ciągnące się od stawu Kępnego, wzdłuż ul. Turystycznej aż za tory kolejowe i dalej w kierunku przepompowni).

Bielinek – obszar leżący po lewej stronie ul. Sportowej (idąc od Starowiejskiej); kiedyś było tam pole państwa Pisarków, dziś – pastwisko dla krów państwa Lapczyków.

Widłok – pola rozciągające się po prawej stronie ul. Sportowej, od Flaczkowych Goi aż do państwa Czyżów (wcześniej Stokłosów i Staroniów). Istnieje podejrzenie, że kiedyś znajdował się tam staw, od którego wzięła się nazwa pola (o czym mogą świadczyć przebiegające w pobliżu groble). A może nazwa pochodzi od widłaków – zimozielonych roślin zarodnikowych?

Łążek – pola leżące nad Kępnym, ciągnące się wzdłuż ul. Sportowej, od państwa Czyżów aż po Kolonię Pawłowicką. Nazwa prawdopodobnie pochodzi od słowa łęg (podmokła łąka, las liściasty).

Flance – tak nazywano młody las posadzony nad stawem Kępnym, na Łążku (flance – sadzonki).

Dębina – obszar pomiędzy stawami Kępnym i Okrągłym, administracyjnie należący do Pawłowic, ale mentalnie i geograficznie związany ze Zbytkowem. W Dębinie mieściła się kiedyś, popularna także wśród „cysaroków”, gospoda u Maloska (poprzedni właściciel – Zorymba/Zaręba?).

Tyczónka – droga prowadząca od państwa Królów w stronę Jarząbkowic i Golasowic (obecnie część ul. Wyzwolenia). Prawdopodobnie nazwa powstała w czasie, gdy wytyczano drogę powiatową łączącą powiat cieszyński z powiatem pszczyńskim (tyczyć – przestarzale wytyczać drogę).

Wołek – dziś ul. Rycerska, dawniej wąski wydeptany chodniczek prowadzący od starej strażnicy do państwa Stokłosów (później Strządałów); swą nazwę zawdzięczał prawdopodobnie temu, iż znajdował się nieco wyżej niż reszta wsi, na „wołku”, czyli na wale.

Wdowia – dawna, nieoficjalna nazwa obecnej ul. Turystycznej wywodząca się z faktu, że jeszcze w latach siedemdziesiątych na pięć stojących tam domów – w trzech mieszkały wdowy.

Kostka – skrzyżowanie prowadzącej do Strumienia tzw. nowozbytkowskiej drogi z trasą szybkiego ruchu (obecnie DK81); swą nazwę zawdzięczało kostce brukowej, z której wybudowana była ta wówczas jeszcze jednopasmowa droga łącząca Katowice z Wisłą.

Płonkówka – tak nazywano duże gospodarstwo rolne należące niegdyś do majora Józefa Płonki. Wcześniej było ono częścią majątku ziemskiego (zwanego Folwarkiem lub Dworem), którego dobra rozparcelowano po likwidacji Komory Cieszyńskiej po I wojnie światowej. Zabytkowe zabudowania folwarku, których wiek oszacowano na ok. 200 lat, znajdują się nieopodal w/w „Kostki”. Obecnie Płonkówka to oficjalna nazwa tej części Zbytkowa zaznaczana również na mapach. (Więcej na ten temat na stronie solectwozbytkow.pl w artykułach pani Anny Szczypki-Rusz – wnuczki Józefa Płonki).

Bierskówka – przed II wojną światową jedno z większych gospodarstw w Zbytkowie należące do rodziny Bierskich; przejęte w 1938 r. przez Bank Rolny, podzielone i sprzedane nowym właścicielom. Jednym z nich był pochodzący z okolic Żor Foks (imię nieznane), który na co dzień nie mieszkał w Zbytkowie, ale miał tu swojego zarządcę. Pozostałe części kupili państwo Staroniowie i Krzempkowie. Foks sprzedał później swe gospodarstwo rodzinie Szmajduchów (też spod Żor). Kolejnymi nabywcami byli, przesiedleni z zalewanego pod zbiornik goczałkowicki Zarzecza, państwo Orawcowie. Potem gospodarstwo (znajdujące się przy ul. Wyzwolenia, nieco w głębi, naprzeciwko krzyża) przeszło w ręce państwa Kuboszków.

Foksowe – to pola będące niegdyś własnością Foksa; rozciągały się po lewej stronie obecnej ul. Wyzwolenia, od kaplicy aż po Jarząbkowice (po tzw. pański pola, czyli pola na Podborzu należące do PGR-u). Na Foksowe dojeżdżało się polną drogą koło państwa Śleziaków lub drogą koło geesowskiego sklepu (obecnie ul. ks. Kojzara i sklep ABC). Na skraju tej drogi stał przydrożny krzyż przeniesiony później kilkadziesiąt metrów dalej – na działkę państwa Orawców. Na dawnym Foksowym stoi m.in. nowo wybudowany kościół. Foksowe obejmowało także pola po prawej stronie ul. Strażackiej – od domu państwa Kuboszków aż do państwa Omozików.

Chudzieczkówka – niegdyś gospodarstwo państwa Chudzieczków leżące na dawnej granicy austriacko-pruskiej (na końcu obecnej ul. Sportowej). Jeszcze do tej pory na skraju drogi można zobaczyć betonowe fundamenty domu Chudzieczków, którzy podobno po wojnie wyjechali do Niemiec.

Barchańskówka – leżące obok Chudzieczkówki, po drugiej stronie drogi, gospodarstwo państwa Barchańskich (tam, gdzie stoi dom państwa Szemików).

Gałuszkówka – gospodarstwo państwa Gałuszków – właścicieli stojącej w centrum wsi gospody, do której chodziło się na „muzyke”, czyli słynne w okolicy zabawy taneczne. W latach sześćdziesiątych mieściło się tam przedszkole (przeniesione później do domu państwa Staroniów). W budynku dawnej gospody przy ul. Starowiejskiej mieści się teraz firma Domet.

Czechówka – skąd nazwa, nie wiadomo. Może to było gospodarstwo należące do rodziny Czechów? A może Czechówka to nazwa gospody, która stała tam przed wojną? Podobno jej właścicielem był potem Szmajduch. Gospoda stała równolegle do drogi na Chałpy (w miejscu, gdzie dziś znajduje się dom państwa Królów); ponoć jesienią pod jej szczytem składowano„kwaki” (brukiew), którymi czasami bili się podpici goście. Gospoda u Szmajducha była obowiązkowym punktem „postoju” niektórych gospodarzy jadących z końmi na pole (lub z powrotem). W 1939 r. na Czechówce mieszkały Żydówki, które zostały wywiezione przez Niemców i już nie wróciły. W czasie wojny dom został spalony. Od Szmajducha nabyli go państwo Stryczkowie, a potem Królowie.

Flaczkowe Goje – dwa laski państwa Flaczków: jeden obok ich domu przy ul. Sportowej, drugi – na granicy Zbytkowa i Golasowic, w pobliżu ul. Długiej.

Szymoszkowe Goje – lasek państwa Szymoszków (dziś Królów) i Kuboszków rosnący po lewej stronie drogi do Golasowic (Tyczónki).

Stoweczek – kawałek pola w kształcie trójkąta (na początku Tyczónki, po jej lewej stronie) należący wcześniej do państwa Kojzarów. Prawdopodobnie był tam kiedyś staw, co sugeruje nazwa.

Stowek – mały staw przy ul. Sportowej, koło domu państwa Flaczków; dziś zbiornik przeciwpożarowy oraz miejsce wędkowania chłopców.

Kympni (niem. Kempny-Teich) – gwarowa nazwa stawu leżącego pomiędzy Zbytkowem a Pawłowicami; dziś staw Kępny (prawdopodobnie od słowa kępa, choć niektórzy wywodzą jego nazwę od nazwiska założyciela, którym był podobno jakiś Kępny/Kempny?). Staw do późnych lat osiemdziesiątych był miejscem letnich kąpieli nie tylko zbytkowian, ale i mieszkańców okolicznych miejscowości (sama pamiętam to błoto między palcami, pijawki i towarzystwo łaskoczących w pięty żab i ryb). Nad brzegiem wypoczywali nawet wczasowicze z Górnego Śląska, którzy na łące państwa Pachułów rozbijali namioty.

Grobla – wał nad Kępnym, gdzie chodziło się na spacery i „plażowało” w promieniach słońca.

Kanał Strumieński – kanał wypływający z Kępnego przy tzw. sitach; nad kanał chłopcy chodzili łowić podbierakiem małe rybki (obecnie to miejsce jest „zarurowane”).

Cypel – po zachodniej stronie Kępnego; wcinający się w staw ostrym klinem kawałek lasu, gdzie rosło dużo poloków (koźlarzy czerwonych).

Brzózki – brzozowy zagajnik na skraju lasu nad Kępnym (część Łążka), gdzie rosły dorodne kozoki i prawoki (koźlarze i prawdziwki), tam też chodziło się zażyć kąpieli i poleżeć na kocu w cieniu drzew.

Lipki – pas zieleni po zachodniej stronie ul. Strażackiej (od państwa Królów do państwa Omozików), na którym rosną lipy.

Miejsca i obiekty, o których także warto wspomnieć

Pidło – przed wojną drewniana, potem betonowa budowla hydrotechniczna nad Kępnym służąca do regulacji poziomu wody w stawie; w lecie miejsce spotkań i zabaw. Aktem odwagi? było skoczyć z pidła na główkę, co czynili głównie młodzi chłopcy, popisując się przed dziewczętami i przed sobą nawzajem.

Sita – metalowa budowla hydrotechniczna również służąca do spiętrzania i regulowania przepływu wody w stawie, łącząca Kępny z Kanałem Strumieńskim. Swą nazwę zawdzięczała metalowym kratom (sitom), które zapobiegały wypływaniu ryb ze stawu. Sita, podobnie jak pidło, były miejscem spotkań i wypoczynku.

Grobla – niektóre drogi nazywane były groblami, gdyż prawdopodobnie leżały nad licznymi niegdyś w Zbytkowie stawami. Przykładem może być ul. Akacjowa, która podobno kiedyś rzeczywiście była groblą (wg rodzinnych opowieści w miejscu, gdzie mieszkali moi dziadkowie – Gertruda i Paweł Hanzlowie – był niegdyś staw zasypany później ręcznie przez nieznanego z imienia przodka, który przywoził ziemię taczką).

Owrotnik – miedza pomiędzy polami służąca do zawracania (gwar. nawracanio) konia z pługiem podczas orki (na niej pasło się też krowy).

Kaczok – stawek znajdujący się niemal przy każdym domu (często była to dziura pozostająca po wydobyciu gliny na wykonywane własnoręcznie cegły). W kaczokach pływały kaczki i gęsi, a także pojono w nich konie i krowy.

Gepel (kierat) – zespół kół zębatych poruszany przez chodzące po okręgu zwierzęta (konie lub krowy), napędzający za pomocą wału przegubowego maszyny znajdujące się w stodole (np. sieczkarnię, młockarnię czy wialnię). Kierat znajdował się przed stodołą państwa Niklów – Marty i Józefa (który w 1945 r. był wójtem Zbytkowa). Dziś w tym miejscu mieszkają państwo Masztalerzowie, wcześniej Bojkowie. Drugi kierat, o którym mi wiadomo, znajdował się przy młynku u państwa Staroniów, kolejny koło stodoły państwa Strządałów przy ul. Malinowej.

Młynek – niewielki młyn wiatrowy z metalowymi skrzydłami poruszającymi żarna, czasem napędzany również kieratem; stał niegdyś na Chałpach, na skraju obecnej ul. Akacjowej, w ogrodzie państwa Staroniów („fojta” Ludwika i jego żony Łucji; później Kopoczków). W młynku można było zemleć zboże na mąkę i tzw. szrót (śrutę).

Kuźnia – budynek przeznaczony do prac kowalskich, przyłączony do domu mieszkalnego państwa Żurów na Chałpach (przy ul. Strażackiej). Kowalem był Alojzy Żur (ojciec), do którego gospodarze jeździli podkuć konie.

Grażyna Gądek

Ważne wydarzenia z czasów „nowożytnych”:

• 7 maja 2004 roku – ks. bp Ordynariusz Tadeusz Rakoczy wyraził zgodę na budowę Kościoła w Zbytkowie
• Z pierwszą niedzielą września (04.09.2005 r.) rozpoczęliśmy odprawianie Mszy św. w kaplicy Matki Bożej Szkaplerznej. Ustalono Msze św. w niedzielę o godz. 10:00 a w tygodniu w czwartek o godz. 18:00.
• 1 maja 2015 roku mieszkańcy przeżyli piękną i wymowną ceremonię konsekracji kościoła w Zbytkowie. Kościół pw. Matki Bożej Szkaplerznej poświęcił ksiądz biskup Roman Pindel ordynariusz Bielsko-Żywiecki.
• 4 czerwca 2015 roku w naszej małej miejscowości miała miejsce historyczna, bo pierwsza w kilkusetletniej historii Zbytkowa, procesja Bożego Ciała.
• 2018 rok – obchody Jubileuszu 630-lecia Zbytkowa.
• 27 stycznia 2019 roku odbyło się spotkanie autorskie Wojciecha Kiełkowskiego, podczas którego zaprezentowano książkę „Dzieje Zbytkowa od czasów najdawniejszych do współczesności”. Opracowanie stanowi owoc kilkuletniej pracy badawczej. Licząca ponad 300 stron książka w formie popularnonaukowej, to w miarę pełny obraz 630-letniej historii Zbytkowa. 
• Sierpień 2020 r. to debiut książki „OCALIĆ OD ZAPOMNIENIA – Próba odtworzenia dziejów mieszkańców dworu i najstarszych domów w Zbytkowie” autorstwa Grażyny Gądek. Książka jest dostępna do przeczytania w wersji elektronicznej pod tym linkiem.

Zapraszamy.

źródło:
www.solectwozbytkow.pl,
www.strumien.pl
Wikipedia, wolna encyklopedia,
Plan Odnowy Miejscowości Zbytków na lata 2011 – 2017
„Dzieje Strumienia” Oskara Zawiszy cz.1

---

---

Gmina Zbytków
Powiat Bielsko
Dzięki uprzejmości Pani Anny Szczypki-Rusz dotarłem do szczątków dokumentu z taką pieczęcią. Wynika z niego, że Zbytków był gminą w powiecie bielskim. Naczelnikiem gminy był Józef Ni…… (prawdopodobnie Józef Nikiel – nazwisko nieczytelne).

---

---

Oto dzięki uprzejmości Pana Wojciecha Kiełkowskiego, publikujemy dokument na podstawie którego można stwierdzić, że Zbytków był Gminą, a mieszkańcy zabiegali o Polskość Śląska Cieszyńskiego.

---

Dzięki uprzejmości Pani Anny Szczypki-Rusz publikujemy dokument z pieczęcią Zbytkowa i podpisem przełożonego Gminy Zbytków – J. Rygla. Pieczęć widnieje na świadectwie moralności wydanym Józefowi Płonce. 

---