Krótka, prawdziwa powiastka o małym, niemechanicznym koniu

w nieorwellowskim folwarku¹

Reprezentując pokolenie dawne (brzmi to zdecydowanie lepiej niż starsze lub stare) mam kilka niezbywalnych praw, jak np. prawo do zasiadania na kanapie, prawo do tego by mieć za złe , prawo do snucia wspomnień. Zapewne młodość wszelkiej maści prychnie i wydmie ze znudzeniem policzki. Nie ma bowiem owa młodość świadomości przemijania, ni też tej, że i po niej ślad kiedyś zaginie. W tym właśnie miejscu korzystam ze swoich praw i mam młodym za złe ignorowanie przeszłości, oczywiście sadowiąc się wcześniej na wspomnianej kanapie i snując wspomnienia.

Pewnego dnia w zbytkowskim folwarku² do licznego grona koni, krów, kotów, psów, drobiu wszelkiego asortymentu tzn. kur, kaczek, indyków, gęsi, perlic, a także do jedwabników dla których dziadek uprawiał morwę, dołączył kucyk. Dziadek mój będąc majorem rezerwy odkupił od cieszyńskiego garnizonu kucyka w stanie spoczynku. Konik wiódł w folwarku życie lajtowe, pracując na ćwierć etatu. Drzewiej w Polsce bywały cztery pory roku, takoż nieparzystokopytnego zatrudniano zimą do ciągnięcia sań, których zawartość stanowiły trzy panny Płonkówny. W pozostałe pory roku mógł się „byczyć” tzn. przekąszać owies, skubać trawę i brykać po pastwiskach, zwanych na cieszyńskim rajczulami. Poza siłą, kucyk miał przyzwoity słuch muzyczny, służył bowiem wcześniej w orkiestrze wojskowej jako omc bębniarz, dokładnie tragarz bębniarza (nosił bębny w ostatnim szeregu wojskowej orkiestry). Upodobanie do muzyki wyrażał od czasu do czasu galopem w stronę maszerującej przez wieś orkiestry, która z jakichś okazji w Zbytkowie czasem grywała. Wyuczony porządnej musztry, odbierał przemarsz niczym dygnitarz, po czym wracał do folwarku.

Okres wojenny spędził pod rządami okupanta (wspomniałam o tym fakcie w tekście o J. Płonce).Wojska wyzwolicielskie również nie wykazały zainteresowania zwierzakiem (być może wyglądał już w owym czasie na zbyt łykowitego). Tym sposobem kuc przetrwał zawieruchę wojenną i doczekał powrotu właścicieli. I tu zaczyna się łzawa , a raczej wzruszająca część opowiastki. Mocno już starawy, mały koń, po wojnie nadal pozostawał rezydentem w gospodarstwie, co dziadek ujął w spisie inwentarza żywego w 1949 r.³ Czteronogi przeżył jeszcze lat kilka i w lutym, gdzieś w połowie lat 50-tych, udał się do zwierzęcego raju. Wszystkie niehodowlane zwierzaki zwyczajowo grzebano w sadzie. Sad z którego aktualnie pozostała resztka był w tym czasie zdecydowanie większy. Dwa rzędy drzew owocowych wykarczowano w 1972 r. pod pas drogi krajowej 81.

Przy kucu od szczeniaka chowały się dwa psy, które przez dwa dni (tyle czasu zajęło dziadkowi wykopanie mogiły w zmarzniętej ziemi) nie tknęły misek. Towarzyszyły kucykowi w jego ostatniej drodze. Mama i babcia niejednokrotnie wspominały dziwny kondukt składający się z konia ciągnącego martwego kucyka, dwóch psów i człowieka.

Opisałam tę historię z kilku powodów:

1.) Nie zawsze behawioryzm wystarczy do tłumaczenia zachowań zwierzęcych – bywa zwierzęta mają bardziej ludzkie odruchy od niejednego z gatunku homo sapiens

2.) Opowiastka nie będąc bajką zawiera morał

3.) Powierzchowny, przypadkowy opis i kilka zdjęć może uzmysłowić zmiany, jakie zaszły na wsi w przeciągu kilkudziesięciu lat.

©Anna Szczypka-Rusz

¹    G. Orwell „Folwark zwierzęcy”
² Folwarki były to w zasadzie produkcyjne gospodarstwa rolne. Gospodarka folwarczna przechodziła różne przeobrażenia na przestrzeni wieków. Ostatecznie na terenach polskich, kres folwarkom położył dekret PKWN. Zabudowania i ziemie folwarczne zamieniono w PGR-y bądź spółdzielnie.
³   Patrz załącznik