Był też dobrym dziadkiem…
W monarchii austro-węgierskiej
Czas dzieciństwa i młodości
Według nielicznych, dostępnych dokumentów1, w pierwszej połowie XIX wieku postawiono w Zbytkowie murowane zabudowania folwarczne na planie prostokąta. Budynki gospodarcze usytuowane od wschodu, zachodu i północy były jednokondygnacyjne, pokryte gontem. Od południa prostokąt zamykał budynek mieszkalny dwukondygnacyjny, kryty dachówką ceramiczną. Wojskowe mapy topograficzne tzw. zdjęcie józefińskie 1764-17682 wskazują jednoznacznie, że w tym miejscu bądź w jego pobliżu, już w XVIII wieku, znajdowały się zabudowania3 oznaczone na mapach symbolem MH – Meierhof czyli folwark4. Folwark wchodził w skład dominium Komory Cieszyńskiej i wraz z okolicznymi majątkami tj. strumieńskim, frelichowskim, bąkowskim, mniskim tworzył tzw. klucz Albrechta. Przez długie lata stanowił najważniejszy ze względów gospodarczych obiekt we wsi. W majątku pracowali okoliczni mieszkańcy jako pomoce, robotnicy rolni czy fornale czyli najemni pracownicy obsługujący końmi prace polowe (np. fornalem w majątku był Michał Janota, protoplasta jednej z miejscowych rodzin). Na takie czasy i warunki przypadała młodość Jadwigi Stokłosy, zbytkowianki urodzonej w październiku 1866 r.5 Jadwiga, córka Józefa Stokłosy i Anny Kajstury pochodziła z ubogiej, komorniczej rodziny, osierocona w dzieciństwie służyła jako pomoc domowa, być może w zbytkowskim folwarku, być może u bogatszych gospodarzy – siedlaków, a być może u mieszczańskich rodzin w pobliskim Strumieniu. Końcem lat 80 XIX wieku wyszła za mąż za swojego równolatka6, również rodowitego zbytkowianina, robotnika Franciszka Płonkę (syna Andrzeja Płonki pochodzącego z Pawłowic i mieszkanki Zbytkowa Marianny Kremiec), zajmując się od tego momentu domem i liczną gromadką dzieci. W 1887 roku urodziła pierworodną córkę Annę, w 1891 na świecie pojawił się Józef, w 1895 – Maria, 1897 – Franciszek, 1902 – Adolf, 1905 – Paweł, 1911 – Karol. Wymieniam w tym miejscu tylko żyjące potomstwo Płonków. Powszechnie wiadomo, że śmiertelność niemowląt, a szczególnie małych dzieci w XIX i początkiem XX wieku, ze względu na trudne warunki bytowe, była wysoka.
Pewnego zimowego poniedziałku7, 23 lutego 1891 roku, w domu nr 13 przyszedł na świat Józef Płonka8. Dla mnie był przede wszystkim dziadkiem, ciepłym, serdecznym i zawsze znajdującym okazję do nauczenia mnie czegoś nowego, starszym panem.
1 Materiały Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków
2 A. Konias, Kartografia topograficzna Śląska Cieszyńskiego i zaboru austriackiego od II połowy XVIII w. do
początku XX w., Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 1866, Katowice 2000
3 I. vojenské (josefské) mapování – Slezsko, mapový list č.6 http://oldmaps.geolab.cz/map_viewer.pl?
lang=cs&map_root=1vm&map_region=sl&map_list=s006 serwis internetowy Uniwersytetu Jana Evangelisty Purkyně Czechy [dostęp 01.04.2019]
4 Zestawienie znaków topograficznych map austriackich, niemieckich i rosyjskich, Wojskowy Instytut Geograficzny 1925, s 1-22, wersja elektroniczna http://rcin.org.pl/igipz/Content/29406/ [dostęp 01.04.2019]
5 Księga chrztów parafii św. Barbary w Strumieniu 1860-1881
6 Księga chrztów parafii św. Barbary w Strumieniu 1860-1881
7 Dzień tygodnia ustalono na podstawie kalendarza stuletniego
8 Księga chrztów Parafii św. Barbary w Strumieniu 1882-1891
