Ważne wydarzenia z historii Zbytkowa

wg książki Wojciecha Kiełkowskiego

„Dzieje Zbytkowa od czasów najdawniejszych do współczesności”

1. Girschke Schramm ze Zbytkowa świadkiem na jednym z dokumentów księcia cieszyńskiego – najstarsza odnaleziona wzmianka o miejscowości (1388).
2. Nabycie przez Mikołaja Brodeckiego (od Machny Ogrodzieńskiej) sąsiadującego ze Zbytkowem Strumienia (1480).
3. Ukazanie się aktu książęcego przekazującego Zbytków na własność Strumieniowi (1561).
4. Zakup dóbr wokół Skoczowa i Strumienia – w tym wioski Zbytków – przez Gottarda z Łagowa (Gottard Logau von Altendorf) (1577).
5. Narzucenie ludności Księstwa Cieszyńskiego (także Zbytkowa) wiary ewangelickiej przez księcia Wacława III Adama (1578).
6. Powrót dóbr skoczowsko-strumieńskich, wraz ze Zbytkowem, do komory Piastów cieszyńskich; przywrócenie administracji książęcej (1595).
7. Rekatolizacja ludności Księstwa Cieszyńskiego, w tym mieszkańców Zbytkowa, w związku z powrotem księcia Adama Wacława na katolicyzm (1609).
8. Sprzedanie Zbytkowa Vaclawowi z Rumberku przez księcia Adama Wacława (1610).
9. Wybuch wojny trzydziestoletniej – straty demograficzne, ruina gospodarcza, rabunki, rozboje, kryzys moralny dotykające prawdopodobnie również mieszkańców Zbytkowa (1618-1648).
10. Przejście Zbytkowa wraz z całym Księstwem Cieszyńskim pod panowanie Habsburgów – wioska w obrębie tzw. Komory Cieszyńskiej (od 2. poł. XVII w.).
11. Ustanowienie granicy austriacko-pruskiej w rejonie Zbytkowa w wyniku tzw. wojen śląskich; powstanie posterunków kontroli celnej na granicy Zbytkowa i Dębiny (1742).
12. Przygraniczne działania militarne w okresie wojen śląskich – prawdopodobne spustoszenie Strumienia i okolicznych wiosek, a więc i Zbytkowa przez wojska pruskie (I wojna 1740-1742, II – 1744-45, III – 1756- 63).
13. Nadanie numeracji domom w całej monarchii austriackiej, także w Zbytkowie (1770).
14. Ukazanie się w austriackiej gazecie „Brünner Zeintung” najstarszej informacji prasowej dotyczącej Zbytkowa (1820).
15. Zamknięcie na kilka miesięcy granicy austriacko-pruskiej w okolicach Zbytkowa i Dębiny prawdopodobnie z powodu epidemii cholery (1831).
16. Kryzys nieurodzaju; tyfus; fala klęsk żywiołowych w 1846 r.; tzw. „głodne roki” – zdziesiątkowanie populacji wioski, ubóstwo (lata 40. XIX w.).
17. Rozpad dotychczasowego ustroju społeczno-politycznego w wyniku Wiosny Ludów; Śląsk Cieszyński (i Zbytków) pod panowaniem Franciszka Józefa I (1848).
18. Zniesienie stosunku pańszczyźnianego; powstawanie na terenie wioski kolejnych gospodarstw tzw. siedlaków (1848).
19. Powstanie administracji gminnej – powołanie Wydziału Gminnego w Zbytkowie (1863).
20. Wybuch kolejnego konfliktu austriacko-pruskiego; pojawienie się wojsk pruskich na granicy Zbytkowa i Dębiny – przygraniczna potyczka; upowszechnienie się podziału na „prusoków” i „cysaroków” (1866).
21. Wybudowanie kaplicy pw. Matki Bożej Szkaplerznej (1870, wg niektórych źródeł 1882 – data bardziej prawdopodobna).
22. Powstanie zbytkowskiego koła Związku Śląskich Katolików (1883).
23. Założenie Ochotniczej Straży Pożarnej „Freivillige Feuerwehr”(1905).
24. Pierwsze powszechne (wcześniej kurialne) wybory do Rady Państwa w Wiedniu (1907).
25. Prawdopodobnie pierwsze amatorskie przedstawienie dwóch polskich sztuk teatralnych pt. „Kulturnik” Karola Miarki i „Chrapanie z rozkazu” Chrzanowskiego w sali u Gałuszki (1908).
26. Gościnne występy amatorskiej grupy teatralnej z Marklowic (1912).
27. Wybuch I wojny światowej – powołania do służby wojskowej; walki frontowe mieszkańców (zabici, ranni, „zajęci”); składki na utworzenie legionów; wpłaty na tzw. pożyczki wojenne; zabranie dzwonu ze zbytkowskiej kaplicy na cele wojenne; kontyngenty mięsne i zbożowe; kartki żywnościowe (1914 – 1918).
28. Epidemia grypy, tzw. „hiszpanki” – wiele zgonów (1918).
29. Upadek władzy austriackich Habsburgów; rozpoczęcie walki o Śląsk Cieszyński – proklamacja RNKC o polskości Śląska Cieszyńskiego; polsko-czeski konflikt terytorialny (1918).
30. Najazd oddziału czeskich wojsk na terytorium Śląska Cieszyńskiego – aresztowanie sporej grupy mieszkańców regionu, w tym także Zbytkowa (1919).
31. Akcje militarne w okolicach wioski w trakcie I powstania śląskiego – wzmożona ochrona granic; wkroczenie oddziału Grenzschutzu do Zbytkowa; potyczki przygraniczne; aresztowania powstańców; ostrzał artyleryjski wioski; pomoc udzielana powstańcom przez mieszkańców wsi (1919).
32. Udział mieszkańców Zbytkowa w Tajnej Organizacji Wojskowej działającej w rejonie Strumienia (1920).
33. Przyłączenie Zbytkowa do Polski w wyniku podziału Śląska Cieszyńskiego między Polskę a Czechy decyzją Rady Ambasadorów (1920).
34. Zaprezentowanie przy szczelnie wypełnionej sali u Gałuszki dwóch „sztuczek” teatralnych pt. „Zjazd koleżeński” i „Bilecik miłosny” przygotowanych samodzielnie przez polską młodzież Zbytkowa (1920).
35. Budowa linii kolejowej w rejonie Zbytkowa i Strumienia (lata 20.).
36. Parcelacja dzierżawna majątku folwarcznego z związku z przejęciem dóbr byłej Komory Cieszyńskiej przez zarząd państwowy (od 1922).
37. Założenie Kółka Rolniczego w Zbytkowie (1934).
38. Wybór mjr. Józefa Płonki do Sejmu RP i Sejmu Śląskiego (1935).
39. Zakup ze składek parafian nowego dzwonu do kaplicy (okres międzywojenny).
40. Powstanie brukowanej drogi jednopasmowej relacji Katowice-Wisła (połowa lat 30.).
41. Powstanie tzw. zbytkowskiej drogi do Strumienia (1936).
42. Uruchomienie linii autobusowej przez Zbytków (1937).
43. Założenie Stowarzyszenia Ochotniczej Straży Pożarnej (1937).
44. Wybudowanie remizy OSP, tzw. starej strażnicy (1939).
45. Wybuch II wojny światowej – włączenie Zbytkowa do Trzeciej Rzeszy; okupacja; Volkslista; powołania do wojska; wywózki na roboty przymusowe; ruch oporu; aresztowania (1939-1945).
46. Walki frontowe na terenie Zbytkowa pomiędzy wojskami niemieckimi i sowieckimi – 70% zniszczonych gospodarstw (1945).
47. Zakończenie wojny, wyzwolenie spod okupacji niemieckiej; rządy nowej władzy – propaganda, referendum, agitacja (1945).
48. Pierwszy powojenny odpust odprawiany w zniszczonej kaplicy przy małym obrazku Matki Bożej Szkaplerznej (1945).
49. Powołanie Komitetu Kaplicznego – odbudowa kaplicy ze zniszczeń wojennych (od 1945).
50. Ukazanie się obwieszczenia wojewody śląsko-dąbrowskiego uznającego osoby wpisane przez okupantów do III i IV grupy Volkslisty za Polaków (1945).
51. Powstanie systemu tzw. gmin zbiorowych: gromada Zbytków w składzie gminy Strumień – Wieś (1945).
52. Ukazanie się dekretu zmieniającego imiona i nazwiska kojarzące się z niemiecką kulturą na imiona i nazwiska zgodne z polską fonetyką (1945).
53. Wkroczenie do Zbytkowa i Drogomyśla żołnierzy oraz funkcjonariuszy Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego – zatrzymanie 3 członków zakonspirowanego zgrupowania „Wędrowca”, 2 łączników oraz kilkanaście osób podejrzanych o współpracę z podziemiem antykomunistycznym (1946).
54. Ekshumacja poległych żołnierzy sowieckich – przewiezienie szczątków na cmentarz w Pszczynie (1947).
55. Założenie Związku Samopomocy Chłopskiej (1947, likwidacja – 1955).
56. Ustanowienie punktu bibliotecznego w budynku gospody u Gałuszki (przełom lat 40. i 50.).
57. Pierwszy etap elektryfikacji Zbytkowa i Bąkowa (1950).
58. Powstanie Gromadzkiej Świetlicy Związku Samopomocy Chłopskiej w budynku gospody u Gałuszki (1951).
59. Podarowanie zbytkowskiej kaplicy relikwii św. Stanisława biskupa przez ks. bp. Juliusza Bieńka (1952).
60. Przeprowadzenie na terenie Zbytkowa operacji „Spiskowcy” – działania represyjne Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego skierowane przeciw niektórym mieszkańcom (1953).
61. Powstanie Ludowego Zespołu Sportowego z małym boiskiem za Kółkiem Rolniczym (lata 50.).
62. Reforma podziału administracyjnego – powołanie Gromadzkiej Rady Narodowej w Strumieniu obejmującej również Zbytków (1954).
63. Przeniesienie punktu bibliotecznego do świetlicy OSP, w tzw. starej remizie (prawdopodobnie w 1954).
64. Powstanie zbytkowskiego Koła Gospodyń Wiejskich (1955).
65. Reaktywowanie Kółka Rolniczego w Zbytkowie (1956).
66. Otwarcie nowej świetlicy gromadzkiej w jednym z domów wsi (1960).
67. Melioracja zbytkowskich pól (lata 60. ).
68. Otwarcie Ogniska Przedszkolnego TPD w sali starej gospody u Gałuszki (1963).
69. Przeniesienie przedszkola do budynku prywatnego nr 7. przy obecnej ul. Starowiejskiej (1965).
70. Sprzedaż działki pod budowę stacji benzynowej CPN (1967).
71. Budowa sieci wodociągowej (1967).
72. Przejazd przez wioskę wojskowych samochodów i wozów opancerzonych w ramach operacji „Dunaj”, czyli interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji (1968).
73. Przyłączenie do sieci wodociągowej dzielnicy Borki (1970).
74. Przebudowa drogi relacji Katowice-Wisła w drogę dwupasmową o symbolu E16 (początek lat 70.).
75. Powstanie prowizorycznego boiska przy obecnej ul. Sportowej na wydzierżawionej łące (lata 70.).
76. Nowy podział administracyjny – likwidacja gromad; sołectwo Zbytków w składzie gminy Strumień (1972).
77. Otwarcie w Zbytkowie sklepu ogólnospożywczego nr 6 Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska” w Strumieniu (1973).
78. Otwarcie wybudowanego w czynie społecznym budynku przedszkola przy obecnej ul. Wyzwolenia (1979).
79. Powstanie amatorskiego klubu młodzieżowego „Hades” w pomieszczeniach piwnicznych przedszkola (1979).
80. Ogłoszenie stanu wojennego obejmującego cały kraj, a więc i Zbytków – kryzys gospodarczy, braki towarów, kartki żywnościowe, inflacja (1981).
81. Nadanie nazw ulicom i zmiana numeracji domów (1986).
82. Oddanie do użytku nowo wybudowanej strażnicy OSP (1987).
83. Przeniesienie zbytkowskiej filli biblioteki do nowego budynku straży pożarnej (1987).
84. Udział mieszkańców Zbytkowa w pierwszych częściowo wolnych wyborach w powojennej Polsce – początek zmian ustrojowych (1989).
85. Budowa sieci gazowej (1990).
86. Powstanie restauracji w samolocie Ił-18 – charakterystyczny element krajobrazu wioski (początek lat 90.).
87. Utworzenie świetlicy środowiskowej dla dzieci i młodzieży w pomieszczeniach dawnego klubu „Hades” (1995).
88. Peregrynacja obrazu jasnogórskiego – „wizyta” w odnowionej kaplicy (1998).
89. Postawienie przed kaplicą Matki Bożej Szkaplerznej kamienia i tablicy ku pamięci jej fundatorów (1998).
90. Zamontowanie na skrzyżowaniu z drogą E16 sygnalizacji świetlnej (2001).
91. Wyznaczenie przystanku autobusowego „Zbytków Centrum” (2003).
92. Postawienie krzyża i wmurowanie kamienia węgielnego pod budowę kościoła w Zbytkowie (2008).
93. Uroczyste przeniesienie Najświętszego Sakramentu z kaplicy do budowanej świątyni (2011).
94. Konsekracja kościoła pw. Matki Bożej Szkaplerznej (2015 r.).
95. Przekształcenie kaplicy Matki Bożej Szkaplerznej w kaplicę przedpogrzebową pw. Matki Bożej Różańcowej (2015).
96. Założenie strony internetowej www.solectwozbytkow.pl przez sołtysa Zbytkowa (2015).
97. Przyłączenie dzielnicy Borki do sieci kanalizacyjnej (2015).
98. Założenie Stowarzyszenia Miłośników Zbytkowa (2017).
99. Oświetlenie ulic: Górniczej (częściowo), Wiązowej, Strażackiej, Rycerskiej, Ludowej (2018).
100. Odsłonięcie pamiątkowego obelisku w ramach obchodzonego Roku Jubileuszowego z okazji 630-lecia wioski (2018).

 

Przynależność administracyjna Zbytkowa na przestrzeni dziejów:

• okres średniowiecza – kasztelania cieszyńska (wioska książęca).
• od 1577 – w obrębie tzw. wolnego państwa stanowego.
• 1595 – powrót do komory Piastów cieszyńskich, przywrócenie administracji książęcej.
• od 1654 – przynależność do Komory Cieszyńskiej (pod rządami austriackich Habsburgów).
• od 1849 – powiat bielski, strumieński powiat sądowy.
• 1855-1868 – strumieński powiat polityczny i sądowy.
• 1918-1939 – powiat bielski, woj. śląskie.
• od 1939 – w obrębie Rzeszy Niemieckiej, Rejencja Katowicka, powiat bielski (poszerzony).
• od 1940 – w Prowincji Górnośląskiej (Provinz Oberschlesien), okręg urzędowy Amtsbezirk w Strumieniu.
• 1945-1950 – woj. śląsko-dąbrowskie (początkowo śląsko-zagłębiowskie).
• od 1950 – woj. katowickie.
• od 1951 – powiat cieszyński.
• 1953-1956 – woj. stalinogrodzki.
• 1975-1998 – woj. bielskie.
• od 1998 – woj. śląskie.

Wydarzenia wybrała: Grażyna Gądek